แผลในทางเดินอาหารโดยทั่วไปมักหมายถึง แผลในกระเพาะอาหารและลำไส้เล็กส่วนต้นแผลในทางเดินอาหารเกิดขึ้นจากน้ำย่อยในกระเพาะอาหารระคายเคืองและทำลายเนื้อเยื่อในทางเดินอาหารกรดที่มากเกินไปร่วมกับการติดเชื้อ เช่น Helicobacter pylori มักพบว่าเป็นสาเหตุของแผลในทางเดินอาหาร ปัจจัยอื่น ๆ เช่น การสูบบุหรี่ ความเครียด การ-รับประทานอาหารไม่ตรงเวลา อาหารรสเผ็ดจัดหรือเปรี้ยวจัด การอดอาหารข้ามมื้อ ดื่มแอลกอฮอล์มากเกินไป และยาบางชนิดอาจกระตุ้นให้เกิดแผลได้ แผลในทางเดินอาหารส่วนมากสามารถหายเองได้โดยไม่ต้องรักษา อย่างไรก็ตามอาการอาจกลับเป็นซ้ำและรุนแรงยิ่งขึ้น หากปัจจัยที่เป็นสาเหตุของการเกิดแผลนั้นไม่ได้รับการแก้ไข
คำแนะนำผู้ป่วย
- รับประทานอาหารในแต่ละมื้อให้น้อยลง แต่บ่อยมื้อ โดยแบ่งเป็นมื้อย่อย ๆ ซึ่งจะช่วยบรรเทาอาการปวดท้องได้ อย่ารับประทานอาหารจำนวนมากหรือมื้อหนัก ๆ เพราะจะทำให้อาการแย่ลง
- หลีกเลี่ยงหรืองดเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีน เช่น กาแฟ ชา น้ำอัดลม เครื่องดื่มชูกำลัง เพราะจะทำให้แผลในทางเดินอาหารกำเริบ
- ลดความเครียดด้วยการหาเวลาว่างเพื่อผ่อนคลายบ้างถึงแม้ความเครียดจะไม่ใช่สาเหตุโดยตรงของแผลในทางเดินอาหาร แต่เป็นสิ่งกระตุ้นให้มีการหลั่งกรดมากขึ้นในกระเพาะอาหาร
- หลีกเลี่ยงเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ เพราะจะทำให้แผลในทางเดินอาหารหายช้า
- หลีกเลี่ยงอาหารรสเปรี้ยวจัด หรือเผ็ดจัด ในระหว่างที่เป็นแผลในทางเดินอาหาร
- งดบุหรี่ เพราะนิโคตินในบุหรี่เพิ่มการหลั่งและเพิ่มความเข้มข้นของกรดในกระเพาะอาหาร
- หลีกเลี่ยงยาบางชนิดที่อาจทำให้เกิดเลือดออกในทางเดินอาหาร และ/หรือทำให้แผลกำเริบ เช่น ยาต้านอักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ (NSAIDs)
ทางเลือกในการรักษา
ยาลดกรดและยาต้านการเกิดแผลในกระเพาะอาหาร (Antacids & Antiulcerants)
- ยาลดกรด เป็นสารประกอบที่ใช้ลดความเป็นกรดของกรดไฮโดรคลอริกที่หลั่งออกมาในกระเพาะอาหาร สารที่ใช้เป็นยาลดกรด คือ เกลืออะลูมิเนียม เกลือแมกนีเซียม แคลเซียมคาร์บอเนต และโซเดียมไบคาร์บอเนต
- เกลืออะลูมิเนียม อาจทำให้ท้องผูก ขณะที่ เกลือแมกนีเซียม ทำให้อุจจาระเหลว การใช้สารสองชนิดร่วมกันจึงลดผลเสียดังกล่าว
- ทางเลือกอื่น คือ การใช้สารประกอบเชิงซ้อนที่มีทั้งอะลูมิเนียมและแมกนีเซียม เช่น almagate, hydrotalcite, magaldrate และ polymigel เพื่อให้ยาออกฤทธิ์เร็วขึ้นและคงฤทธิ์อยู่นานขึ้นด้วย
- ยาลดกรดที่มีเกลือโซเดียมสูง เช่น โซเดียมไบคาร์บอเนต ไม่ควรใช้กับผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูง โรคหัวใจ ตับวาย หรือสตรีมีครรภ์ ยาเหล่านี้มักผสมตัวยาลดแก๊สในกระเพาะอาหาร (antifoaming agents) เช่น simethicone และ dimethicone เพื่อป้องกันอาการท้องอืดจากปฏิกิริยาระหว่างกรดในกระเพาะอาหารกับยาลดกรด และอาจผสมกับ alginate เพื่อช่วยป้องกันไม่ให้อาหารในกระเพาะไหลย้อนกลับไปที่หลอดอาหารและลดอาการแสบจากกรด
ทางเลือกในการรักษา
- Oxetacaine เป็นยาชาเฉพาะที่ ผสมในยาลดกรดเพื่อบรรเทาอาการปวดและแสบที่เกิดจากแผลในกระเพาะอาหาร
- ยาต้านการเกิดและแผลในกระเพาะอาหาร (anti – ulcer agents) อาจแบ่งกว้าง ๆ ออกเป็น ยาลดการหลั่งกรด (antisecretory agents) เช่น H2 –blockers และ proton – pump inhibitors และสารที่มีฤทธิ์ปกป้องเยื่อบุกระเพาะอาหาร (cytoprotective agents) เช่น bismuth – containing antacid, rebamipide, sucralfate, teprenone และยาลดกรดที่มีอะลูมิเนียม ประกอบอยู่ด้วย
- H2 –blockers เช่น cimetidine, famotidine, nizatidine, ranitidine และ roxatidine บรรเทาอาการของโรคได้เร็วและป้องกันการเกิดอาหารไม่ย่อย โดยออกฤทธิ์ผ่านตัวรับฮิสทามีน (histamine receptor) บนเยื่อบุกระเพาะอาหาร ทำให้การหลั่งกรดลดลง
- Proton – pump inhibitors เช่น omeprazole, esomeprazole, lansoprazole, pantoprazole และ rabeprazole ลดการหลั่งกรดโดยยับยั้งเอนไซม์ที่ทำหน้าที่ส่งผ่านโปรตอนเข้ามาในทางเดินอาหาร ดังนั้นจึงป้องกันการหลั่งกรดในกระเพาะอาหาร
- Misoprostol เป็นอนุพันธ์สังเคราะห์ของพรอสตาแกลนดินอี1 ใช้ในการรักษาแผลในกระเพาะอาหารและลำไส้เล็กโดยยับยั้งการหลั่งกรดในกระเพาะอาหาร ยานี้ห้ามใช้ในสตรีมีครรภ์เพราะทำให้แท้งบุตรได้
- ยาปฏิชีวนะ เช่น clarithromycin, metronidazole และ tinidazole มักใช้เป็นส่วนหนึ่งของการรักษาแผลในลำไส้เล็กที่เกิดจากเชื้อ Helicobacter pylori
- Plaunotol เป็นสารสกัดจากสมุนไพรไทย ชื่อ เปล้าน้อย มีรายงานว่า สารนี้มีคุณสมบัติปกป้องเซลล์เยื่อบุกระเพาะอาหาร ใช้ในการรักษากระเพาะอาหารอักเสบและแผลในทางเดินอาหาร
ยาช่วยย่อย (Digestives)
- ยาลดกรด เอนไซม์ช่วยย่อย และยาแก้ท้องอืด มีจำหน่ายในรูปยาผสม สำหรับบรรเทาอาการของโรคแผลในทางเดินอาหาร
ยาปรับการทำงานของทางเดินอาหาร ยาแก้ท้องอืด และยาบรรเทาอาการอักเสบ
ยาเหล่านี้อาจผสมรวมกับยาลดกรดเพื่อใช้รักษาแผลในทางเดินอาหาร
- – Mesalazine, sulfasalazine ยาต้านการอักเสบ ใช้สำหรับรักษาแผลอักเสบที่ลำไส้ใหญ่ (ulcerative colitis)