ภาวะวัยทองในเพศหญิง
สำหรับคุณสุภาพสตรีที่มีอายุเกิน 40 ปีขึ้นไป หากลองสังเกตตัวเองดูบ้าง จะพบว่าร่างกายอาจมีอาการผิดปกติบางอย่าง เช่นเริ่มมีอาการร้อนวูบวาบ อารมณ์หงุดหงิดง่าย หรืออาการอื่น ๆอีกหลายอย่าง ซึ่งอาการเหล่านี้บ่งบอกถึงว่าเราอาจเริ่มที่จะเข้าสู่ภาวะวัยทองกันแล้ว
วัยทองคืออะไร
วัยทองหรือวัยหมดประจำเดือน (menopause)คือ วัยที่เพศหญิงเข้าสู่ภาวะหมดประจำเดือน รังไข่ไม่มีการสร้างฮอร์โมนเอสโตรเจนและโปรเจสเตอโรนซึ่งเป็นฮอร์โมนเพศหญิงอีกต่อไป ปกติจะเกิดขึ้นในช่วงอายุประมาณ 40-60 ปีค่าเฉลี่ยที่อายุ 51 ปี
แบ่งภาวะวัยทองออกเป็น 3 ช่วงคือ
1. ช่วงใกล้หมดประจำเดือน (perimenopause)ช่วงนี้ประจำเดือนอาจมาไม่สม่ำเสมอและหรือไม่มีประจำเดือนมาเป็นเวลา3-11เดือน เริ่มเกิดขึ้น 8-10 ปี ก่อนหมดประจำเดือน
2. ช่วงหมดประจำเดือนตามธรรมชาติ (natural menopause) หมดประจำเดือนอย่างถาวร คือประจำเดือนไม่มาอย่างน้อย12เดือนติดต่อกัน
3. ช่วงหลังหมดประจำเดือน (postmenopause)หมดประจำเดือนอย่างถาวรต่อเนื่องทั้งโดยธรรมชาติและเหตุอื่น
เพศหญิงที่เข้าสู่วัยหมดประจำเดือนอย่างถาวร(natural menopause) จะไม่มีการสร้างฮอร์โมนเพศหญิงคือฮอร์โมนเอสโตรเจนและโปรเจสเตอโรน ทำให้มีการเปลี่ยนแปลงทั้งทางร่างกายและจิตใจ
อาการที่เกิดขึ้นในหญิงวัยทองได้แก่
ด้านร่างกาย
- ไม่มีประจำเดือน
- เต้านมหย่อนคล้อย ไม่เต่งตึง มีขนาดเล็กลง
- ช่องคลอดแห้งและหดสั้นลง ผนังช่องคลอดบางลง ทำให้คัน ระคายเคืองได้ง่าย
- ความต้องการทางเพศลดลง
- กล้ามเนื้อหูรูดท่อปัสสาวะไม่แข็งแรง ปัสสาวะบ่อย ปัสสาวะเล็ด
- ผิวหนังแห้ง กระด้าง ขาดความยืดหยุ่น คันตามผิวหนัง
- ผมร่วง ผมบาง เล็บเปราะ
- เหงื่อออกมากในเวลากลางคืน
- กล้ามเนื้อมีความแข็งแรงน้อยลง
- ปวดข้อ ปวดกล้ามเนื้อ
- มึนงง
- ตาแห้ง นอนไม่หลับ
- ร้อนวูบวาบ
- อ่อนเพลีย
- ปวดศีรษะ
- โรคอ้วน
- โรคกระดูกพรุน โรคหัวใจ หรือ อัลไซเมอร์ ในระยะยาว
ด้านจิตใจและอารมณ์
- อารมณ์เปลี่ยนแปลงง่าย
- หงุดหงิดบ่อย
- ซึมเศร้า
- ขาดสมาธิ
- ขาดความมั่นใจ
ปัจจัยที่ทำให้เพศหญิงเข้าสู่ภาวะวัยทองเร็วกว่าปกติ
อาจเกิดขึ้นได้ด้วยสาเหตุดังนี้
- เป็นคนที่มีรูปร่างผอมบาง
- เป็นคนสูบบุหรี่จัด
- เป็นโรคขาดสารอาหาร
- เป็นผู้ที่เคยเข้ารับการผ่าตัดมดลูก
- เป็นกรรมพันธุ์
การดูแลหญิงวัยทองให้ร่างกายแข็งแรง
- รับประทานอาหารให้ครบ 5 หมู่โดยเฉพาะอย่างยิ่งอาหารที่มีแคลเซียมและวิตามินดีสูง
- ควบคุมอาหารที่มีไขมันสูง
- งดอาหารที่มีคอเลสเตอรอลสูง
- ออกกำลังกายสม่ำเสมอครั้งละ 30 นาที สัปดาห์ละ 5 ครั้ง
- ทำจิตใจให้เบิกบานแจ่มใส
- งดสูบบุหรี่และดื่มแอลกอฮอล์
- ลดความเครียดด้วยการทำกิจกรรมต่าง ๆ
- เข้าสังคมพบปะผู้คนเพื่อให้จิตใจเบิกบาน
- เน้นรับประทานอาหารบางชนิดที่จะช่วยลดอาการซึ่งอาจเกิดขึ้นได้ในช่วงวัยทองเช่น ข้าวกล้อง ถั่ว ธัญพืช กล้วย ไข่ ปลา เป็นต้น
- ตรวจร่างกาย ปีละครั้ง เพื่อเช็ก ความดัน มวลกระดูก ระดับฮอร์โมน ระดับไขมัน ตรวจเช็กมะเร็งเต้านม มะเร็งปากมดลูก
- ปรึกษาแพทย์เพื่อขอคำแนะนำหรือเมื่อเกิดอาการผิดปกติรุนแรง
การรักษา
แพทย์อาจพิจารณาให้การรักษาด้วยวิธีการดังนี้
- ให้คำแนะนำในการปฏิบัติตนต่าง ๆเพื่อให้สามารถทำกิจวัตรประจำวันได้ตามปกติโดยยังไม่ต้องใช้ยา
- ให้ยาเพื่อใช้รักษาอาการต่าง ๆที่เกิดขึ้น เช่นยาแก้ปวด ยาคลายเครียด ยานอนหลับ
- ให้ฮอร์โมนเพศหญิงทดแทน
โดยแพทย์จะพิจารณาใช้วิธีการรักษาที่เหมาะสมกับคนไข้แต่ละรายไป
ทั้งนี้คนไข้ควรปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์อย่างเคร่งครัดด้วย
สารอาหารจำเป็นสำหรับหญิงวัยทอง
มีสารอาหารหลายชนิดที่มีประโยชน์ และสามารถลดอาการต่าง ๆที่อาจเกิดขึ้นกับผู้ที่อยู่ในภาวะวัยทองได้
ได้แก่
- แคลเซียมซึ่งจะช่วยให้กระดูกแข็งแรง ระยะยาวสามารถป้องกันโรคกระดูกพรุนได้ อาหารที่มีแคลเซียมสูงได้แก่ ปลาเล็ก ปลาน้อย ผักใบเขียว นม พืชตระกูลถั่ว
- วิตามินดีช่วยในการดูดซึมแคลเซียม มีมากใน ธัญพืช ซีเรียล ถั่วเหลือง ไข่แดง น้ำมันตับปลา เห็ด รับแสงแดดตอนเช้าเพื่อให้ร่างกายสร้างวิตามินดี
- ธาตุเหล็กสามารถพบได้ในเนื้อแดง ไข่ ปลา ผักใบเขียว ถั่วเปลือกแข็ง
- ใยอาหารพบมากในผักผลไม้ ที่มีเส้นใยสูง ธัญพืช ซีเรียล
- ไฟโตเอสโตรเจน เช่นถั่วเหลือง หรือผลิตภัณฑ์จากถั่วเหลือง เช่นเต้าหู้ นมถั่วเหลือง
- แกมมา โอไรซานอล พบได้ใน รำข้าว จมูกข้าว ช่วย ลดอาการที่เกิดในวัยทองเช่น ร้อนวูบวาบ (hot flashes)ได้
หญิงวัยทอง กับการนอนไม่หลับ
การนอนไม่หลับ เป็นปัญหาหนึ่งที่พบได้ในหญิงวัยทองเนื่องจากวัยนี้มีการเปลี่ยนแปลงทั้งทางร่างกายและจิตใจหลายอย่างเช่น มีอาการร้อนวูบวาบ เหงื่อออกตอนกลางคืน วิตกกังวล สาเหตุเหล่านี้ส่งผลให้เกิดการนอนไม่หลับตามมาได้
วิธีแก้ไขการนอนไม่หลับในหญิงวัยทอง
- สวมเสื้อผ้า บางเบา เย็นสบาย อย่างหลวม ๆ
- ห้องนอนควรมีอากาศถ่ายเทได้ดี
- หลีกเลี่ยงอาหารรสเผ็ดจัดก่อนนอน
- หลีกเลี่ยงการดื่มกาแฟ และแอลกอฮอล์ก่อนนอน
- เลือกทานอาหารที่มีการอาหารที่ช่วยให้หลับสบาย เช่น มะระ สะเดา ข้าวและผลิตภัณฑ์ที่ได้จากข้าวเช่นน้ำมันรำข้าวและจมูกข้าว
ภาวะวัยทอง สำหรับคุณสุภาพสตรีทั้งหลายคงหลีกหนีไม่พ้น เนื่องจากเป็นเรื่องธรรมชาติ แต่เมื่อถึงเวลาแล้ว เราจะปรับตัวอย่างไรให้สามารถดำรงชีวิตอยู่ได้เป็นเรื่องสำคัญ มีหลายวิธีดังกล่าวข้างต้น ที่สามารถนำไปปฏิบัติเพื่อช่วยให้คุณภาพชีวิตดีขึ้นได้ ดังนั้นจงอย่ากังวลจนเกินไปนะครับ
ภก. ภรร์ชัยญ์ ลิมปิฐาภรณ์
ขอบคุณข้อมูล
https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/gamma-oryzanol
http://www.journalijar.com/article/9759/gamma-oryzanol-a-therapeutic-agent./
http://www.cbh.moph.go.th/app/intranet/files/km/1385341275_Menopause.pdf
https://www.medicalnewstoday.com/articles/155651#signs-and-symptoms
https://www.nhsinform.scot/illnesses-and-conditions/sexual-and-reproductive/menopause
https://www.webmd.com/menopause/guide/staying-healthy-through-good-nuitrition
https://www.nutrition.org.uk/healthyliving/lifestages/menopause.html
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/15224-menopause-perimenopause-and-postmenopause